Technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om materialen met minuscule afmetingen te maken, te veranderen of te gebruiken: de nanotechnologie. De nanomaterialen die hieruit voortkomen hebben interessante nieuwe eigenschappen en worden al regelmatig toegepast in allerlei producten, variërend van zonnebrand en textiel, tot autobanden en verf. De speciale eigenschappen van nanomaterialen maken bijvoorbeeld niet-geleidende stoffen geleidend of ondoorzichtige materialen transparant. Dat komt doordat nanodeeltjes zich anders gedragen en anders reageren op hun omgeving.
Onbekende risico’s
Van nanomaterialen is nog onvoldoende bekend welke risico’s ze met zich mee kunnen brengen. Veel gewone chemische stoffen hebben vaak al één of meer nanovormen, die door hun vorm en grootte andere risico’s brengen dan de ‘moederstof’. Gestandaardiseerde test- en meetmethoden voor de relatief eenvoudige ‘eerste generatie nanomaterialen’ (waarbij de deeltjes uit één chemische stof bestaan) zijn nog in ontwikkeling. De kennis over eventuele risico’s (en hoe die te bepalen) van meer ingewikkelde nanomaterialen (waar de deeltjes uit combinaties van stoffen bestaan) is nog beperkter. En waar materialen nanotechnologie en biotechnologie combineren, is ook nog onduidelijk onder welke wet- en regelgeving deze nieuwe materialen vallen.
Kennis opdoen en delen
Safe-by-Design richt zich voor nanomaterialen op het opdoen en delen van meer kennis over risico’s en op het benutten van die kennis vroeg in het innovatieproces. De kennis moet vooral van industrie, innovatoren en onderzoekers zelf komen. Wel in nauwe samenwerking met overheden, om af te spreken welke informatie relevant is en welke testmethoden en teststrategieën gewenst zijn. Dat is van belang voor wet- en regelgeving, maar ook voor ontwerpers die daarmee nu al veilig willen ontwerpen.
Ervaring in Nederland
In Nederland is al praktische ervaring met Safe-by-Design opgedaan binnen het programma Nanonext.nl. In dit omvangrijke nanotechnologie-onderzoeksprogramma was Risk Analysis and Technology Assessment (RATA) een vast onderdeel. Dat betekent dat alle onderzoekers niet alleen naar de kansen moesten kijken, maar ook naar de risico’s van nieuwe ontwikkelingen met nanotechnologie. Dat is in Nederland de start geweest voor het beleid gericht op Safe-by-Design.
Europees onderzoek
In diverse Europese onderzoeksprojecten en programma’s werken onderzoeksinstellingen, bedrijfsleven en regulerende instanties samen aan de ontwikkeling van testmethoden en teststrategieën. Deze zijn nodig voor het maken van keuzes bij de ontwikkeling van materialen vanuit Safe-by-Design en voor het reguleren van nanomaterialen via toekomstige aanpassingen in wet- en regelgeving.
De vier meest recente projecten waar Nederland een bijdrage aan heeft geleverd zijn NanoReg (gecoördineerd door het ministerie van IenW), Gov4nano (onder coördinatie van het RIVM), Prisma en Nanoreg2. Aan de laatste twee projecten heeft het RIVM flink bijgedragen. Meer info over deze projecten lees je onderaan deze pagina.
Meer informatie over de Europese initiatieven
Vanuit Nederland is en wordt bijgedragen aan diverse programma’s en projecten die relevant zijn voor Safe-by-Design en nanomaterialen:
NanoReg en Prosafe
Ontwikkelen van testmethoden en strategieën voor het goed testen van nanomaterialen; daarmee ook relevant voor het verder ontwikkelen van Safe-by-Design. Lees meer over NanoReg (EN), Lees meer over Prosafe (EN)
NanoReg2
Project met als doel het Safe-by-Designconcept concretiseren in een aantal pilots en implementeerbaar maken. Daarnaast is er een strategie voor het groeperen van nanomaterialen ontwikkeld, zodat het beoordelen van vergelijkbare nanomaterialen sneller kan verlopen. Lees meer >>
Prisma
Ontwikkelen van een (meer) praktisch georiënteerde aanpak voor 'Responsible Research & Innovation' (RRI) voor kleine en middelgrote bedrijven. In dit project heeft het RIVM een ‘toolkit’ met instrumenten ontwikkeld die bruikbaar zijn voor RRI en Safe-by-Design. Lees meer >>
Gov4Nano
Het doel van Gov4Nano is een betere sturing en samenwerking ontwikkelen op beleid en onderzoek gericht op de risico’s van nanomaterialen, waarbij onder andere ingezet wordt op Safe-by-Design en op FAIR data. Lees meer >>
Meer informatie over nanotechnologie
Lees meer over nanotechnologie op: Documenten voor Nanotechnologie